Vuurwerk december 1945
Er wordt al enige 
tijd gesproken over een vuurwerkverbod. Tot nu toe was het er nog niet van gekomen, maar dankzij Corona is het nu alsnog doorgevoerd. Voor één jaar, zo wordt benadrukt. Voor veel mensen zal het een verademing zijn, voor veel andere mensen is het juist een voorbeeld van een overheidsinterventie waarbij een mooie traditie om zeep geholpen wordt. We zien nu ook wat de overheid aan sturingsruimte verloren heeft. Als het niet meer in Nederland zelf gekocht kan worden, dan halen we het wel uit het buitenland. Daar is stevig vuurwerk nog volop verkrijgbaar.
Hoe werd de oudjaarsavond 75 jaar terug gevierd? Uit bijgaand artikel blijkt dat ook toen enig vuurwerk werd afgestoken. Het zal vast veel minder zijn geweest dan datgene waarop wij de afgelopen jaren zijn getrakteerd, maar sommigen konden de drang blijkbaar toch niet weerstaan. De auteur van dit artikel verbaasde zich er wel enigszins over, gelet op al het echte vuurwerk zoals dat in de oorlogsjaren te horen, te zien en soms ook te voelen was. Er was sprake van een breder aanbod aan vuurwerk dan dit jaar mag worden afgestoken, inclusief kanonslagen en andere soorten “atoombommen”. Ook toen mocht je, althans volgens een vooroorlogse politieverordening, geen vuurwerk afsteken, maar toen en nu werd een dergelijk verbod niet altijd goed opgevolgd. Ik kon geen bericht vinden over het aantal mensen met oogletsel in deze nieuwjaarsnacht.
Besmettelijke ziekten - Voorburg 1945
Veel Nederlanders krijgen in toenemende last van Corona-moeheid. Natuurlijk, op heel veel manieren merken we dat we in belangrijke mate ingeperkt zijn. Blijf a.u.b. thuis werken, en als je buiten komt, doe een mondkapje op, cafés en restaurants zijn dicht, er zijn geen concerten, er is geen bibliotheekbezoek, er blijft weinig over wat nog wel mag. Ieder journaal weer zijn er de cijfers van het RIVM. Dan merk je wat een invloed een besmettelijke ziekte kan hebben. We hebben al veel verwijzingen gehad naar de Spaanse griep rond 1918 Ook 70 jaar geleden werden er cijfers over besmettelijke ziektes bijgehouden. En gepubliceerd, zoals hier in de Staatscourant .
Het betreft hier een overzicht van een aantal besmettelijke ziekten, zoals tyfus, paratyfus (twee varianten), dysenterie, roodvonk, difteritis, meningitis en polio. De laatste oorlogsmaanden, met de hongerwinter en het gebrek aan goede voeding, had tot een sterke toename van het aantal besmettingen geleid. Dat werd met kracht bestreden. Het was een nationaal overzicht. De spreiding van de besmettingen over de provincies wijkt niet sterk af van de relatieve bevolkingsomvang. Wat betreft de besmettingen, springt die voor difteritis er uit. Difterie is een besmettelijke ernstige ziekte die wordt veroorzaakt door een Corynebacterium bacterie. De bacterie wordt van mens op mens overgedragen. Voor invoering van vaccinatie was difterie een belangrijke doodsoorzaak bij kinderen. In Nederland worden nu nog maar sporadisch gevallen van difterie gemeld. Deze gevallen komen dan meestal uit het buitenland. Hieronder wordt alleen een deel van de gemeenten in Zuid-Holland getoond. Voorburg heeft relatief veel difteriebesmettingen in dit overzicht, ze komt voor deze week uit op de 5e plaats in de provincie Zuid-Holland, na Rotterdam, Den Haag, Delft en Dordrecht. Het aantal besmettingen liep licht op, in september 1945 lag het aantal besmettingen lager. Wellicht heeft ook hier het najaar voor meer besmettingen gezorgd. Er was geen krantenartikel in die periode te vinden waarin gewaarschuwd werd tegen overvolle ziekenhuizen, zoals we dat nu wel meemaken. Men heeft deze besmettelijke ziektes, met de beperkte middelen van toen, toch onder de knie weten te krijgen.
Wat nog opvalt, is het grote aantal gemeenten, inclusief plaatsen als Zuidland, Rietveld en Klaaswaal. Terwijl Zuid-Holland nu 52 gemeenten telt, waren dat er in 1966 nog ruim 150 , en dat aantal was in 1945 minstens zo hoog. Er heeft een sterke schaalvergroting plaatsgevonden.
Noten
1. Zie Staatscourant 3 december 1945, no 124, blz. 14-16, gevonden via www.delpher.nl
2. Zie artikel Gemeentelijke herindelingen, op de site Geschiedenis van Zuid-Holland, https://www.geschiedenisvanzuidholland.nl/verhalen/gemeentelijke-herindelingen
De barmhartige Samaritaan, oktober 1945
Albert Termote was een bekend beeldhouwer, en vanaf 1922 woonachtig in Voorburg. Hij overleed in 1978. Van hem zijn vele beelden bekend, zoals het beeld van Corbulo, op het Koningin Julianaplein te Voorburg. Een ander bekend beeld is dat van de barmhartige Samaritaan.
Het beeld werd eind september 1945 onthuld, zoals in het Binnenhof van 1 oktober 1945 te lezen valt. Een vooraanstaand gezelschap was daarbij aanwezig. Maar de voorgeschiedenis begint al veel eerder.
Op de voet van de steen staat vermeld: "De burgerij van zes gemeenten (Rijswijk, Voorburg, Leidschendam, Nootdorp, Berkel-Rodenrijs en Zoetermeer) heeft dit zinrijk kunstwerk der dertiende juni 1938 bij de viering van het 25-jarig bestaan van St. Antoniushove aan het College van Regenten ten geschenke gegeven ter gedachtenis van den stichter monseigneur W. van Stee en uit dankbaarheid voor de werken van barmhartigheid door velen aan velen in dit huis verricht." Monseigneur van Stee (1846-1930) moet een bijzondere pastoor zijn geweest. Zo was hij betrokken bij/stichter van het ziekenhuis Sint Antoniushove, het Forumtheater in de Herenstraat, de Boerenleenbank in Voorburg, en de voetbalvereniging Wilhelmus.
Er was dus alle reden om hem te gedenken. Probleem was dat het beeld in 1938 bij het jubileum nog niet gereed was. Het is ruim twee jaar later, op 18 september 1940, overgedragen en voorlopig (waarschijnlijk wegens gevaar voor inbeslagname tijdens de oorlog) geplaatst in de binnentuin van het ziekenhuis aan het Oosteinde. Pas in september 1945 kreeg het zijn officiële plaats en is het onthuld. Bij de verhuizing van het ziekenhuis in 1972 naar Leidschendam is het beeld op zijn huidige plek terecht gekomen. Een waar sieraad voor de gemeente Leidschendam-Voorburg.
Voorburg in september 1945
Het was nog geen wereldnieuws, maar nationaal trok Voorburg in september 1945 enigszins de aandacht vanwege rumoer bij een NSB interneringskamp. In de Christelijk Nationale School aan de Rozenboomlaan was een kamp voor NSB-ers ingericht. Niet duidelijk is hoeveel mensen daar geïnterneerd zijn geweest.
Op deze foto staat een aantal geïnterneerden voor de Christelijk Nationale School
Vervaardiger H.G.L. Schimmelpenningh - collectie Haags Gemeentearchief.
Op 11 september konden mensen in de kranten lezen dat in het weekend onrust was geweest bij het kamp. Er hadden schoten weerklonken. In een artikel (zie De Waarheid) werd zelfs van een aanval gesproken, waarbij onder de aanvallers ook enige Duitsers zouden zijn. In een ander artikel (zie het Binnenhof) had men een verdacht figuur zien rondsluipen. Een klopjacht in Vreugd en Rust leverde, volgens dit artikel, echter niets op. Volgens de commandant was het zeer onwaarschijnlijk dat er werkelijk een overval was geweest. Volgens hem was er sprake van loos alarm.
Artikel De Waarheid 11-9-1945 en Het Binnenhof 11-9-1945
Maar het zat toch nog iets anders. Er was op zaterdag 8 september een afscheidsfuif georganiseerd, voor en door de geïnterneerden. Zij zouden binnenkort overgebracht worden naar grote verzamelkampen. De verantwoordelijk commandant had toestemming gegeven voor zo’n afscheid. Hij vond dat de geïnterneerden lang genoeg verstoken waren geweest van sigaretten en versnaperingen. Er werd ook volop muziek gemaakt, op eigen instrumenten. Dat werd hem niet in dank afgenomen. Hij werd direct ingerekend. Bij nader onderzoek bleek dat hij eerder al op te broederlijke wijze met de geïnterneerden was omgegaan. Ze mochten winkelen, en sommigen kregen zelfs toestemming om een poosje naar huis te gaan. Een dergelijk regime werd als onbegrijpelijk beoordeeld.
Artikel Het Vrije Volk 19-9-1945, en Het Binnenhof 22-9-1945
Of deze gebeurtenis het afscheid nemen versneld heeft, is niet duidelijk, wel werd het interneringskamp eind september opgeheven. De geïnterneerden werden overgebracht naar de Haagsche Fruithallen.
De Nieuwe Nederlander 29-9-1945
Voorburg augustus 1945
Op 15 augustus 1945 geeft Japan zich over. Daarmee is de Tweede Wereldoorlog voorbij. Vanuit Nederlands perspectief wordt dat gezien als een beslissende stap naar herstel van de vooroorlogse verhoudingen, maar voor Soekarno is dat het moment om de Indonesische onafhankelijkheid uit te roepen. Het Vrije Volk opent 15 augustus breed met de capitulatie van Japan.
In diezelfde krant treffen we op pagina 3 een groot aantal advertenties van bedirjven in de Haagse regio, die op zoek zijn naar personeel. Bij drie advertenties gaat het om advertenties uit Voorburg, een meisje voor in de huishouding, een plaatwerker in een carosseriebedrijf in de van Alphenstraat, en een aantal werknemers voor HOKO, aan het Westeinde 86. Dat bedrijf produceerde comprimeermachines, apparaten om grondstoffen, bijvoorbeeld voor medicijnen, in elkaar te persen.
Maar ook al is de oorlog in Europa al ruim 3 maanden achter de rug, nog steeds zijn er veel mensen vermist. Ook op die 15e augustus zijn er 7 personen, die gezocht worden. De vermelde laatst bekende verblijfplaatsen, zoals Buchenwald, Vught, Westerbork, Dachau, Sachsenhausen en Auschwitz, zo weten we nu, maakten de kans op terugkomst niet groot.
Tegelijk was het natuurlijk wel augustus, zomer, met de schoolvakantie. Op vakantie gaan was er niet bij, geen geld en geen reismogelijkheden. Gelukkig kon men weer wel naar het strand. Op twee stroken strand, duidelijk gemarkeerd, waren nagenoeg alle mijnenvelden gezuiverd.
Voorburg in juli 1945 – voorzichtig herstel
Stapje voor stapje herstelde Nederland zich in de zomer van 1945. Het kabinet Schermerhorn was in mei 1945 aangetreden, met professor Piet Lieftinck als minister van Financiën. Een van zijn belangrijkste aandachtpunten was de geldzuivering. Op 6 juli 1945 verscheen het bericht dat vanaf 9 juli bank- en muntbiljetten van 100 gulden geen wettig betaalmiddel meer zouden zijn . Alle biljetten konden ingeleverd worden bij diverse banken. Dat was de eerste stap op weg naar de geldzuivering, die uiteindelijk op 26 september 1945 plaatsvond. Toen kwam het ‘tientje van Lieftinck’ in omloop. Ook in Voorburg verbeterde de situatie. Vanaf begin juli kwam de gaslevering weer op gang, met nog zeer beperkte rantsoenen overigens. De blauwe tram ging weer rijden tussen Den Haag en Leiden, er kwamen bussen voor het vervoer naar Gouda, Delft en Rotterdam. Weliswaar reed op sommige trajecten de trein alweer, maar een reis van Rotterdam naar Amsterdam duurde toen nog 6 uur. ‘Gelukkig’ kon er ook nog geklaagd worden, bijvoorbeeld over de prijs van een maaltijd in de Centrale Keuken. Waarom moest dat in Voorburg 1,60 gulden kosten, waar men in andere plaatsen, zoals in Den Haag, maar 70 cent hoefde te betalen, zo was een reactie .
Uit Het Binnenhof, 6 juli 1945, blz. 1
Uit verschillende edities van Het Binnenhof, Haagsche Courant en Trouw, juli 1945
Voorburg juni 1945
Een kleine maand na de bevrijding begon het gewone leven weer op gang te komen. Allesoverheersend in die tijd was de schaarste: aan levensmiddelen, aan woningen, aan werk. Hierbij een krantenknipsel uit Het Vrije Volk, Haagse editie van 25 mei 1945. Wat een administratie moet dit zijn geweest, voor de overheid, voor de groot- en kleinhandel, voor de winkelier en uiteindelijk ook voor de consument (B staat voor ???, MG voor militair gezag). Verschillende bonnen voor verschillende producten, soms hele korte geldigheidsduur, en kwam je te laat, dan viste je achter het net, en aankondigingen van producten die aanstaande waren.
In het Binnenhof, van woensdag 14 juni, stond een soortgelijk artikel, met bonnen voor weer andere producten, en dat met een nauwkeurigheid (geen 100 maar 112 gram als het in blik is, dat zal vast op basis van een Engelse eenheid gewogen zijn.
5 mei 1945: ‘Een blij afscheid’
Vanwege de corona crisis is de 75-jarige herdenking van de bevrijding nauwelijks goed gevierd. En dat terwijl er juist veel voorbereidingen getroffen waren om op uitgebreide schaal hierbij stil te staan. Dat is jammer, want stilstaan bij alle offers en heldendaden die toen gebracht zijn is belangrijk. Het laat zien hoe waardevol die activiteiten zijn geweest als bijdrage aan die bevrijding. De HVV heeft daarom besloten om de komende tijd aandacht te besteden aan die eerste naoorlogse jaren. Dat gebeurt op een soortgelijke wijze als bij ‘Het nieuws van gisteren’. Daarin wordt aan de hand van krantenartikelen teruggekeken naar allerlei aspecten van het leven in Voorburg 100 jaar terug. In deze nieuwe reeks gaan we terug naar de bevrijding en de daaropvolgende periode van herstel en wederopbouw. Begonnen wordt in mei 1945, de maand waarin Nederland en daarmee ook Voorburg bevrijd werd van de Duitse overheersing.
Vanaf mei 1943 verscheen haast dagelijks in Voorburg een ondergronds blad, ‘De Vossenburcht’. In dat blad werd vooral het nieuws over de oorlog doorgegeven, zoals dat via Radio Oranje en de BBC werd doorgegeven. Luisteren naar deze zenders was verboden, mensen waren gedwongen geweest om hun radio in te leveren. Daardoor was men aangewezen op het nieuws van gelijkgeschakelde kranten en het volledig door Duitsers gecontroleerde radionieuws. Met dit blad werd gepoogd de Voorburgers van het laatste internationale militair-strategische nieuws te voorzien. Dat men het tot het einde van de oorlog heeft volgehouden, is bewonderenswaardig. Dat men in een grote leemte voorzag, bleek wel uit de steeds groeiende belangstelling.
Het bevrijdingsnummer begon als volgt:
In het afscheidsnummer in juni 1945 uitgebracht, werd uitgebreid ingegaan op de start, in mei 1943. Begonnen werd met handgeschreven notities, maar al snel kwam er een typemachine. Daarbij moest er papier en carbonlinten komen, moest men geregeld van locatie veranderen om niet door de Duitsers gepakt te worden. Ook was vanaf najaar 1944 elektriciteit vaak niet beschikbaar. Luisteren, drukken en verspreiden van dit soort kranten waren onverminderd risicovolle activiteiten: de Duitsers waren voortdurend op jacht. Diepe bewondering daarom voor deze verzetsactiviteit. In mei 1945 kon men weer bovengronds komen. De redactie besloot vervolgens in juni 1945 te stoppen dit blad. Dat werd betiteld als een blij afscheid, de vrijheid was herwonnen, het werk was gedaan.