Geopolitieke beschouwingen | 11 november 1948

Het woord geopolitiek zal dit jaar hoog scoren op de lijst van veel gebruikte woorden in de Van Dale lijst. Tot voor een paar jaar werd de term nagenoeg niet meer gebruikt, maar met de snelle opkomst van China, de vorig jaar uitgebroken oorlog tussen Rusland en Oekraïne, de recente uitbreiding van de BRICS groep (China, India, Rusland, Brazilië en Zuid-Afrika), en het gewelddadige conflict in Israël en Gaza, is het weer een veel gebruikte term geworden. 
Kort door de bocht, de vroegere Westerse dominantie ligt achter ons: zowel wat betreft  bevolkingsomvang als de economische ontwikkeling. Andere landen en regio’s zijn in opkomst en laten hun stem horen. Tegelijk dwingen klimaatverandering, migratiestromen en bijvoorbeeld het steeds schaarser wordende water, ons om tot gezamenlijke afspraken te komen.
Ook na de Tweede Wereldoorlog trokken de geopolitieke verhoudingen veel aandacht. Maar toen was de verhouding tussen Oost en West, tussen de Verenigde Staten en de Sovjet-Unie, het voornaamste punt van aandacht. De Katholieke Kring Voorburg had daarom de heer J.P. Serrarens, lid van de Tweede Kamer voor de RKSP en na 1945 voor de KVP, uitgenodigd om daar over te spreken. 
Serrarens was een uitgesproken voorstander van de Europese integratie. In zijn betoog concentreerde hij zich op de twee grootmachten, de Verenigde Staten en Rusland. Hij nam aan dat Rusland zich wel twee keer zou bedenken om een oorlog tegen de Verenigde Staten te ontketenen. Tegelijk maakte hij duidelijk dat de Europese hegemonie, verkregen door handel en koloniale expansie, ten einde was gekomen. Dat is ook nu nog een opmerkelijke uitspraak, gezien onze huidige debatten over slavernij en koloniale uitbuiting. 
Serrarens was duidelijk voorstander van een nauwere samenwerking en een militaire alliantie tussen Europa en de Verenigde Staten. Zo’n Westerse Unie zou zowel de eigen positie moeten versterken als de betrekkingen tussen Oost en West verbeteren, en daarmee de vrede bevorderen. Zo zou op Christelijke grondslag, de tegenstelling tussen kapitalisme en communisme op te lossen zijn. Wel valt op dat Serrarens in zijn betoog geen aandacht besteedde aan de positie van landen buiten Europa of aan de de-kolonisatie golf die in die tijd in Afrika en Azië plaats vond. Zo werd er met geen woord gerept over de onafhankelijkheidsstrijd in Nederlands-Indië - het huidige Indonesië - waar Nederland in 1948 nog duidelijk aan de ‘verkeerde kant van de geschiedenis’ stond. 

 (Avondpost)